| Главная » Статьи » Казахский язык и литература |
Қазақ тілі сабағында қолданылатын тиімді әдіс-тәсілдер
Екінші ғылым – грамматика, ол заттарға берілген есімдерді қалай ұйымдастыруға, заттардың орналасуын, оның акциденцияларын және осы нәтижеден туындайтын сөздер мен сөздерді қалай құрастыруға үйретеді. Тіл туралы ғылымның 7 бөлімі бар: қарапайым сөздер туралы ғылым; сөз тіркесі туралы ғылым; қарапайым сөздер заңдары туралы ғылым; сөз тіркестерінің заңдары туралы ғылым; жазу заңдары туралы ғылым; орфоэпия заңдары туралы ғылым; верификация заңдары туралы ғылым. Қазақ тілі мұғалімінің алдында маңызды міндет тұр – балаларды қазақ тілінде сөйлеуге үйрету. Әр адамның сөздік қорында кемінде 1000 сөз болса, онда басқа тілде сөйлеу мүмкіндігі бар, бұл мұғалімнің басты міндеті – білім алушыларға көбірек сөздерді есте сақтауға көмектесу. Мұғалімдер есте сақтау қабілетін дамытуға міндетті, сол кезде оқушы сөздерді оңай және табиғи түрде есте сақтай алады – бұл тілді оқытудағы бірінші кезең және бұл кезең білім алушылар үшін қызықты өтуі керек. Әлемде болып жатқан өзгерістер оқыту жүйесінде жаңа тәсілдерді әзірлеу қажеттілігін туғызды. Мұғалімнің алдына жаңа мақсаттар қойылды: әмбебап оқу іс-әрекеттерін қалыптастыру және оқуға ынталандыру. Білім беру мазмұны көп өзгермейді, мұғалімнің рөлі айтарлықтай өзгереді, ол оқу процесін білімді, дағдыларды игеру жүйесі ретінде ғана емес, сонымен бірге жеке тұлғаны дамыту процесі ретінде де құруы керек. Мұғалім нені және қалай оқыту керектігін түсініп қана қоймай, процесті балалар «мен нені үйренуім керек?» «Оқыту әрбір білім алушыға нақты білімді ашу» процесі ретінде құрылуы тиіс. Пассивті тыңдаушыдан оқушы сыни тұрғыдан ойлайтын жеке тұлға болуы керек. Мұғалімге қажет қол жетімді барлық әңгімелеу және көрсету, үйрету, оқушының ойлау дағдыларын дарыту практикалық іс-әрекеттер. Менің ойымша, оқытудың белсенді формалары мен әдістері бұған ықпал етуі мүмкін. Оқытудың белсенді әдістері - бұл білім алушыларды оқу материалын игеру процесінде белсенді ойлау және практикалық іс-әрекетке итермелейтін әдістер. Оқытудың белсенді әдістері сабақты бастау, мақсаттарды, үміттерді, алаңдаушылықтарды анықтау, оқу материалын ұсыну, өзіндік жұмысты ұйымдастыру, релаксация және қорытындылау әдістеріне бөлінеді. Осы әдістердің әрқайсысы сабақтың белгілі бір кезеңінің нақты мәселелерін тиімді шешуге мүмкіндік береді. Оқушының сабақты қандай көңіл-күйімен бастайтыны өте маңызды. Оның жұмысы да, жетістігі де осыған байланысты. Сондықтан мен әр сабақты балаларда жағымды көңіл-күй қалыптастырудан бастауға тырысамын. «Комплименттер» әдісі. Бұл әдістің мақсаты – оқушылардың көңіл-күйін, психологиялық жағдайын анықтау, оны жақсарту, сәттілік жағдайын құру. Қазіргі сабақта мақсат қою – ең негізгі кезеңдердің бірі, сондықтан оны қызықты ету өте маңызды. «Күту және қорқыныш кезеңі» тақырыпқа кіру кезеңінен кейін өткізіледі, өйткені мұғалім оқушылардың неден қорқатынын, сабақтан не күтетінін анық көреді. Сабақтың соңында оқытудың белсенді әдістеріне оралсақ, оқушылар өз жұмыстарын қорытындылайды, ақталмаған қорқыныштарды жояды, олардың үміттерінен не болғанын анықтайды. Мұндай жұмыс оқушыға өз қабілеттеріне сенімділік береді, әрі қарай жұмысқа ынталандырады. Бұл мұғалім үшін де маңызды сәт. Сабақтың қорытындысына сәйкес мұғалім балалардың сабақтан қандай қиындықтарға тап болғанын, оларды жеңу үшін жұмысты қалай құруға болатындығын, маған не ұнағанын және не болғанын айтады. Сондықтан «күту және қорқыныш» кезеңінде белсенді оқыту әдістері жиі қолданылады, біз сабақтың соңында «Рефлексия» кезеңіне ораламыз. Қазақ тілі сабақтарында «Ассоциациялар» әдісін қолданамын, ол бейнелі ойлауды, жадыны пайдалануға мүмкіндік береді. Бірінші оқушы мұғалімнен карта алады және осы сөзбен байланысты қауымдастықтарды атайды. Карточка мұғалімге оралғанша тізбек арқылы беріледі. Сабақ кезеңіндегі ең танымдық әдістер – «Кластер». («Кластер» аудармада өрмекші, шоқжұлдыз дегенді білдіреді). Бұл әдістер сабақтарда түсіндіру, шоғырландыру, білімді жалпылау, өзіндік жұмыс кезінде қолданылады. Оқу ойыны – бұл дәстүрлі оқыту технологиясына сәйкес келетін оқытудың ең сәтті, перспективалы түрлерінің бірі. Оқу ойыны барысында балалардың шығармашылық күштері жұмылдырылады, олар оқу материалын оңай игереді. Оқу ойыны – бұл тәуелсіз әрекет, нақты білімді, дағдыларды игеруге және оларды ойын мақсатына жету процесінде қолдануға бағытталған бағыт. Оқу ойынының мақсаты – оқушылардың нақты білім дағдыларын игеру және қолдану. Ойынның формалары мен оқыту әдістері бар. Ойынның дидактикалық феномені – бұл өзі проблемалық жағдайлардың пайда болуына жағдай жасайды, олар ойын барысында, ойыншыға қарамастан, өмірде де өздігінен пайда болады. Оқу барысында проблема туындайды. Ойында туындайтын проблемалық жағдайлар қарсыластың күтпеген әрекеттеріне және шешімнің күшін жою мүмкін еместігіне байланысты ойыншылардың психикалық шиеленісінің белгілі жағдайларын қамтиды. Мұғалім оқушының өз бетінше жұмысын дұрыс бағытқа бағыттай отырып басқара алады. Ойын барысында оқушы ойын туралы қажетті білімді игереді, белгілі дағдыларды игереді, жоспарлар мен комбинацияларды құруды үйренеді, яғни проблемалық жағдайлардың пайда болуын алдын-ала болжау қабілетін дамытады. Ойын – бұл проблемалық жағдайлардың тамаша генераторы, ал қарсылас үшін жоқ жерде мәселені көру мүмкіндігі ойынның жеңісіне әкеледі. Ойын – бұл белсенді бәсекелестік сипаты бар арнайы ұйымдастырылған іс-әрекет, онда ойыншылар бір мақсатқа ұмтылады, бірдей тәсілдермен әрекет етеді, бірдей ережелерді сақтайды және қатаң белгіленген нәтижелерге қол жеткізеді. Белсенділік – ойын барысында адамның физикалық және интеллектуалдық күштерінің белсенді пайда болуын білдіретін ойын іс-әрекетінің негізгі қағидасы. Ойын – сауық адамға күшті эмоционалды әсер ететін және ойынға қатысуға немесе оның барысын бақылауға негізгі себептердің бірі бола алатын ойын іс-әрекетінің қызықты, қызықты көріністерін көрсетеді. Ойынға сөздерді тезірек есте сақтайтын жарыс элементтерін қосуға болады. Өнімділік – бұл ойынның негізгі қағидасы, жасанды ойынды өнімді әрекет ретінде көрсетуге мүмкіндік беретін шындық. Оқытудың екінші кезеңі – грамматика. Бұл кез-келген тілді үйрену қиынырақ, өйткені кезеңде тіл мұғалімі білім алушыларға ережелерді практикада қолдануға үйрету керек, яғни оқушы осы кезеңде ережелермен танысып, оларды іс жүзінде қолдана білуі керек. Ғылыми статистика көрсеткендей, көру органы ең үлкен ақпараттық өткізу қабілетіне ие. Оқушылар ережелерді қолдануды үйренбес бұрын оларды есте сақтауы керек. Ұғымдар мен олардың арасындағы қатынастардың экономикалық символдық белгіленуі өнімді ойлаудың маңызды шарты болып табылады. Нақты және сығылған символдық белгілеу, материалды игеру. Сабақты аяқтау үшін «күту және қорқыныш» кезеңінде қолданылған белсенді әдістерді қолдануға болады. Бұл әдістер сабақты тиімді, сауатты және қызықты қорытындылауға және жұмысты аяқтауға көмектеседі. Бұл сыныпты және әрбір оқушыны жақсы түсінуге, ал алынған материалдарды әрі қарай білім алушыларға жеке-бағытталған тәсілді жүзеге асыру үшін пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл әдіс оқушыларға білім беру мақсаттарын нақты анықтауға, олардың үміттері мен қорқыныштарын айтуға мүмкіндік береді, осылайша әркім оларды білім беру процесінде біліп, ескере алады. Оқытудың белсенді әдістеріне ойындар мен ойын жағдайларын қолдану, проблемалық жағдайларды сабаққа енгізу, АКТ қолдану және басқалар жатады. Егер сіз бастауыш сынып оқушыларының оқу іс-әрекетінде ойын әрекеттерін қолданбасаңыз, онда оқу материалын шоғырландыру тиімсіз болады. Осылайша, оқытудың белсенді әдістерін қолдану оқу процесін тиімді ұйымдастыруға мүмкіндік береді, бірақ кез-келген әдістемедегідей ерекшеліктер де бар. Оны қолдану немесе қолданбау –бұл мұғалімнің және оның жұмысының мәселесі. Түсіндірудің көрнекі формасы ақыл – ой қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Егер мұғалімнің шығармашылық әлеуеті болса, онда дарынды оқушылар жоғары нәтижелерге қол жеткізеді. Пайдаланылған әдебиеттер 1. https://rcdo.kz/publ/4026-principy-aktivnogo-obucheniya-po-obnovlennomu-soderzhaniyu-obrazovaniya-na-urokah-kazahskogo-yazyka.html 2. Ермоленко В.А., Перченок Р. Л., Черноглазкин С. Ю. қазіргі жағдайдағы функционалдық сауаттылықтың дидактикалық негіздері. 3. Перминова Л. М. функционалдық сауаттылық/ сауатсыздық әлеуметтік-педагогикалық құбылыс ретінде. | |
| Просмотров: 207 | |
| Всего комментариев: 0 | |